Que non che rouben o que che pertence
Gran experiencia en convocatorias e bases de premios literarios de todos os xéneros.
Coñecementos altos de galego oral e escrito
Primeira consulta gratis
Razón aquí
Non pensaba eu entrar nunha valoración xurídica do afaire Estevez, mais o feito de que o xurado se escude agora no asesor xurídico da Deputación para a toma da súa polémica decisión, obrígame a puntualizar algúns estremos, facendo a aclaración de que eu non comparei o orixinal e os poemas do blog. Creo que acudir a Lei de Propiedade intelectual e partir dun erro sobre a normativa xurídica a aplicar, non estamos ante una problema de dereitos de autor senón ante un estrito problema contractual civil.
1º As bases do premio podémolas conceptuar coma un contrato entre a entidade convocante e o autor que presenta o seu orixinal a concurso. Polo tanto entre as partes, o xurado e o autor, esas bases eríxense como o marco xurídico que regulará as súas relacións.
Perante a impugnación presentada o xurado debe interpretar as cláusulas dese contrato, é dicir as bases do premio, e ver se o orixinal presentado se axusta ou non a elas.
2º O primeiro principio que rexe a interpretación dos contratos segundo o noso Código Civil é o da boa fe. Principio que eu entendo que non foi conculcado nin por Eduardo, aos poucos intres da concesión do premio recoñecía que o celme de parte do material poético do seu orixinal estaba nun blog; nin tampouco polos membros do xurado que ignoraban a existencia da bitácora e que na mesma estaba a orixe do poemario, ignorando polo tanto a súa autoría. Outra cousa ben distinta sería que nas deliberacións algún membro do xurado identificase o orixinal de Eduardo, nese momento debería quedar excluído ipso facto.
Polo tanto para interpretación das bases que poden resultar ambiguas, sobre todo aquelas referidas aos termos “obra” e “inédito” débese acudir aos artigos 1.281 e seguintes do Código Civil que establecen as normas de interpretación dos contratos.
3º A interpretación do termo “obra” atendendo as devanditas normas non deixa lugar a dúbidas. As bases non distinguen entre a totalidade o unha parte do mesma, polo tanto a obra debe ser considerada na súa totalidade. Son identificables o orixinal e o blog na súa globalidade? Semella que non. Polo tanto que algúns versos ou poemas concorden non supón un incumprimento das bases. O termo “obra” ao abeiro do Código Civil debe entenderse como aquel sexa máis conforme coa natureza e obxecto do contrato, polo que estando ante un concurso literario non é preciso entrar en disquisicións semánticas: todos temos claro o que é unha “obra” neste contexto. Non podemos distinguir onde o contrato non o fai, nin comprender nel cousas distintas ou casos diferentes aos expresamente especificados.
4º A interpretación do tremo “inédito” e partindo do feito que o xurado obrou con boa fe nas súas deliberacións, vai intrinsecamente unido ao de “obra”. Falamos polo tanto dunha “obra inédita” na súa totalidade como dixemos. E neste caso semella que o orixinal non aparece no blog tal e como se presentou a concurso. Asemade para interpretación do termo inédito tampouco podemos distinguir onde o contrato non o fai, nin comprender nel cousas distintas ou casos diferentes aos expresamente especificados. Como en ningún momento se fala de soporte dixital, non se pode facer un interpretación extensiva do termo que recolla por analoxía casos que non están especificamente recollidos.
4º Non me quero estender máis. O caso é que sería este un preito apaixonante polas súas moitas implicacións xurídicas. O que compre é que dende algunha organización, penso que a mellor sería a AELG, se redactase un modelo uniforme de bases para que se remitise a todas as institucións convocantes para evitar no futuro polémicas coma a que nos ocupa.
Colexiado 1.359 ICAV
O argumento da impugnación, presentada polo señor Xabier Lama, é que o libro incumpría as bases da convocatoria por estar previamente publicado no blog “en construcion”.
Como expliquei no seu momento perante a propia Deputación que mo solicitou, esta impugnación carece de toda base legal segundo os seguintes argumentos:
1. O premio, tal e como está descrito nas súas bases e é de público coñecemento, premia unha “obra”. Quer dicir, considera unha “obra” a totalidade do material presentado baixo un título e lema. A “obra” presentada a concurso é rigorosamente inédita.
2. Existe, efectivamente, un blog, titulado “en construción”. e co seguinte subtítulo: “bitácora da construción dun libro de poemas”. A existencia deste blog era pública antes da convocatoria do premio e, como pode comprobarse, non a ocultei en ningún momento. En todo caso, o que se publicou neste blog é unha descrición do proceso de produción da obra. Non é un libro, senón unha bitácora, un diario. Acompañando esta bitácora é posíbel consultar borradores de algúns dos textos que compoñen a obra pero non todos os textos nin as súas versións finais. O poeta e investigador Miro Villar explica claramente, nun informe técnico que emitiu nesta oportunidade, que “é axioma ou principio filolóxico fundamental que as versións anteriores á edición definitiva ou testamentaria por parte do autor teñen a consideración de material de traballo para a crítica textual, mais en ningún caso se chegan a considerar como textos definitivos do autor”. O concepto de “obra”, por tanto, distínguese claramente do seu proceso de produción e nas bases do premio non se indica que o proceso de produción da obra deba ser inédito.
3. Como se pode ver no mesmo blog, a publicación do proceso de produción abandonouse o 1 de maio de 2006. Un mes despois (o 13 de xuño) déixase constancia dun período de reflexión sobre os textos e, posteriormente (o 25 de agosto), infórmase de que a obra sufríu moitas correccións. Dende aquela, como resulta habitual habida conta do tempo transcorrido até a convocatoria do premio, aínda houbo outros procesos de revisión profunda do libro nos que se descartaron poemas e se incluíron outros, ademais de modificarse seriamente a totalidade dos textos. Ningunha destas modificacións (nin a descrición das mesmas nin os textos) foron difundidas no blog ou na miña páxina persoal.
4. Na mesma cláusula SEGUNDA das bases do Premio dise que a Deputación “publicará” a obra premiada. Non se explicita (aínda que queda amplamente sobreentendido) que se trata dunha publicación en papel. Pódese sobreentender, por tanto, que a expresión “inédito” na cláusula primeira se refire tamén a este modo habitual de publicación.
5. Por outra banda, o mesmo informe técnico antes mencionado determina sen que caiba lugar a dúbidas que, “só recibe consideración de obra édita aquela que posúe o seu correspondente rexistro, quer no ISBN quer no Rexistro da Propiedade Intelectual, e calquera outra obra sen o devandito trámite sempre adoita considerarse como inédita”.
6. Existen hoxe en día diversos métodos de edición de libros dixitais. Como se explica na Wikipedia (http://es.wikipedia.org/wiki/Libro-e#Formatos_de_archivos_de_eBook), os formatos comunmente utilizados para este soporte son DOC, PDF y LIT. Nin o blog nin os textos incluídos na páxina web utilizan calquera destes métodos. En todo caso, pódese consultar os arquivos do ISBN para ter constancia de que non existe rexistro da edición de ningunha obra ao meu nome en formato papel ou dixital que poida significar un incumprimento das bases do premio. Outro informe técnico, neste caso do poeta e editor Fran Alonso, explicita: “En ningún caso pode entenderse o blog «En construción» como un libro dixital. En primeiro lugar, un blog non responde ao que desde o punto de vista profesional os editores entendemos por «edición dixital» (formatos de texto dixitalizado, sometido a un proceso de edición e preparado para a súa descarga nun ordenador, pda, teléfono móbil ou libro dixital, como adoitan ser os pdf ou os .doc). Por outra banda, as propias normas de estilo da ortografía técnica na edición indican que se debe empregar a cursiva para os títulos de obras literarias (tanto en formato papel como en formato dixital) pero que se deben empregar a redonda para os nomes dos blogs.”
7. En calquera caso, e tal como deixa entrever Fran Alonso no seu argumento, o concepto “edición” inclúe unha serie de procesos adicionais (e necesariamente posteriores) á escrita do libro que, como resulta obvio, non puideron ter lugar neste caso, xa que a escrita dos textos do libro non estaba rematada no momento en que se interrumpiu a difusión da bitácora.
8. Canto á alegación presentada á cláusula TERCEIRA das bases (que dice, literalmente: “As obras presentaranse baixo un título e un lema, achegados de plica na que conste o título e o lema no seu exterior e contendo no interior o nome e apelidos do autor, o seu enderezo, nacionalidade e número de teléfono”), a Deputación pode dar fe de que o libro foi presentado baixo plica, cun título e un lema, polo que non se entende a que violación desta cláusula se refire a alegación.
9. Con todo, atendendo ao espírito desta cláusula que procura o anonimato dos textos para non viciar a resolución do premio, o xurado está no seu dereito (aínda que non o respalde unha lectura estrita das bases) de, antes de emitir o fallo, desbotar un libro porque pode recoñecer a súa autoría por haberse difundido algún dos textos que o compoñen en publicacións colectivas ou mesmo en recitais poéticos. Porén, unha vez que o xurado falla de boa fe e en exercicio da súa indiscutíbel profesionalidade, non parece pertinente que este mesmo dereito de veto se lle conceda a calquera persoa por que tivese coñecemento previo da obra.
10. Máis alá doutras consideracións, tanto o acto de presentar o libro ao premio canto a actuación do xurado desenvolvéronse baixo o principio de boa fe que rexe, segundo a lexislación vixente, todos os contratos de palabra (como o é o caso de presentar un libro a un premio literario). Como se explicita no artigo 1.288 do Código Civil: “A interpretación das cláusulas oscuras dun contrato non deberán favorecer á parte que tivese ocasionado esa oscuridade”.
11. En todo caso, a actuación do señor Xavier Lama só pretende obter nos despachos o que en boa lide literaria non lle fora concedido.
Teño na miña man presentar recurso contencioso administrativo contra a resolución da Deputación pero non o farei. Acepto esta nova decisión do xurado tal e como a aceptei da primeira vez e non pretendo obter nos despachos aquilo do que de boa fe o xurado e a Deputación agora me privan.
A importancia dun premio radica en que un xurado considere que o traballo de un merece ser premiado, o que xa ocorreu co meu construcións. Quédome con iso.
Eduardo Estévez
A Coruña, 23 de setembro de 2008.
Eduardo ten a razón moral e xurídica da súa parte. Dende aquí todo o meu apoio e solidaridade.
Respecto a Xabier está no seu dereito de recorrer, iso non llo nega ninguén, mais así non se gañan os premios, e moito menos cando un tamén ten o Esquío no peto. Escoitelle unhas declaracións nas que afirmaba que Eduardo "xogara coas cartas marcadas" En fin, eu non teño dúbidas de quen é o tafur neste asunto.
Sobre os membros do xurado dicir só que se trabucaron e sentan un precedente moi perigoso na estensiva interpreteación do termo "inédito" que por analoxía idetifican con calquera acto de comuncación pública que se faga dunha obra ou de parte dela por leve que sexa. Eu xa ando borrando algún que outro poema, conto ou celme de novela deste blogue para cubrirme as costas no futuro, non vaia a ser que isto se estenda coma un andazo.
O Levantador fai unha oportuna anotación que eu suscribo palabra por palabra.
E agora a beber e a obedecer outra vez, ata a próxima declaración doutro ignorante bocalán, na que nos levantaremos de novo todos a unha e celebraremos a súa derrota malia que todo fique igual.
Mágoa que non aproveitáramos o asunto para abrir un debate moito máis construtivo e enriquecedor. Mágoa de non ter esixido o cumprimento do decreto de galego nas escolas, o regreso do Xabarin, un plan de normalización lingüística, o Instituto Rosalía, máis e mellores bibliotecas, filmes en galego, un verdadeiro plan de lectura e tantas e tantas outras cousas... Mágoa de tanta paixón e tan pouca reflexión. Mágoa doutra oportunidade estragada, de tantas palabras baleiras que xa levou o vento.
Nun grupo de vinte persoas, dez nenos e dez adultos, pasamos a xornada do sábado no concello de Bande. Nel están dous dos máis senlleiros fitos do noso patrimonio cultural. Por unha banda a marabillosa igrexa de Santa Comba (síntoo, arume, pero esta é a capela máis fermosa do mundo) e pola outra o campamento militar romano de Aquis Querquennis na ribeira do encoro das Cunchas no que pasa gran parte do ano baixo as súas augas toldadas. Dous lugares máxicos e extraordinarios que nos permiten viaxar cara atrás no tempo e que ben merecen a visita. Amais engadir unha toponimia ricaz con nomes tan suxerentes como Lobosandaus e unhas burgas que no fixeron sentir coma pretores romanos.
Malia todo, contrasta o luxo do centro de interpretación da Vía Nova, cunha atractiva exposición, auditorio e vídeo incluído, co abandono institucional da igrexa de Santa Comba, que dende a súa restauración hai máis de 25 anos, está en mans dos veciños que se encargan do seu coidado e se pasan as chaves duns a outros. A encantadora Marisé é quen a leva mostrando de xeito desinteresado aos visitantes dende hai oito anos, non hai ninguén máis novo na aldea que o poida facer, e dando boa conta ademais dos seus coñecementos artísticos e da súa simpatía.
Ao fío desta anotación de Eyré e do artigo de Dolores Vilavedra (Contra a teima taxonómica: Urxe crear espazos de encontro intrexeneracional arredor dos libros. Por que non propoñer lecturas familires?) no Protexta de Verán penso que se abre un interesante debate sobre o que len ou deberían ler os mozos do país. Falando sempre dende a miña perspectiva, eu sempre afirmo que fago literatura, sen ningún tipo de adscricións. Cando estou mergullado nunha historia nin penso a que público vai dirixida, eu tiro cara a adiante e tanto me ten onde a sitúe o editor dentro das súas coleccións, non teño prexuízo ningún. É mais, antes de que Ignacio Chao editase o meu Sari nin se me pasara polo caletre que o que escribía podía cualificarse como LIX.
Sobre a miña última novela, aínda inédita, tiven serias dúbidas sobre onde encadrala unha vez rematada, cousa que lle pasou tamén aos meus lectores de confianza cando a leron. Ante tal circunstancia envieina a premios tanto de narrativa “adulta” como de xuvenil, sen problema ningún. É evidente que hai autores que non aceptarían que unha obra súa se publicase nunha colección xuvenil ou infantil, pois o consideran un menosprezo, algo menor, algo que nin sequera se pode cualificar como literatura. Pola contra, hai outras autores que levan toda avida na LIX moia gusto e non teñen intención de saír dela, un exemplo diso é Agustín Fernández Paz, ou alguén se atreve a negar que malia iso é un dos nosos máis grandes escritores.
Concordo con Eyré en que dúas obras deses dous ámbitos poden dialogar sen que supoña demérito ningún para a “obra adulta”, a min no me inqueda que compare Veleno Tinto coa miña Festina Lente, supoño que a outros non lles fará tanta graza.
Malia todo o antedito a opinión publicada non valora igual unha novivade de LIX que de "adultos". Eu vivino nas miñas propias carnes con Festina, pois tivo unha repsercusión mediática moi por enriba de todas as miñas anteriores obras xuntas, e non digamos do meu libro de poemas. Se a literatura galega en xeral ten problemas de visibilidade e precisa de máis espazos, que dicir desa irmá pobre e apadumada que é a poesía.
Respecto a proposta de Vilavedra, concordo coa súa formulación inicial, mais cando chega a hora de propoñer esas lecturas familiares coas que os pais dialoguen cos fillos, só propón títulos de narrativa considerada adulta, agás os de Verne. Iso é facer trampa. Está ben que os rapaces suban un chanzo e penso que tampouco é preciso apupalos, todos o fixemos por vontade propia nas bibliotecas dos nosos pais. O verdadeiro reto e que os adultos baixemos o chanzo e compartamos con eles as súas lecturas, que nos mergullemos ao seu carón nun libro de An Alfaya ou de Xabier Docampo ou que gocemos léndolles aos mais pequerrechos as aventuras de Elmer o elefante de retallos. Ese é o verdadeiro reto, temos que ir ao seu recuncho, alí onde eles pasan as follas, sen prexuízos nin ataduras, na procura da súa literatura, da nosa, da de todos.
Estou abraiado, penso que non son digno de tal comparanza, pero Eyré no seu adianto da crítica da Madame Bovary de Caneiro, compáraa cos meus benqueridos Rinocerontes e chega a dicir, arroutado el:
“Son novelas moi diferentes, certo, pero tecnicamente resulta máis atrevida, máis variada, a de Marcos Calveiro, menos monótona.”
En fin, que non teño palabras, agardo que a Caneiro non lle sente mal esta comparación cunha novela desa literatura IBBY que ten tan atravesada, como manifestou en diversas ocasións.
Para o bocoi das lembranzas algúns acenos e risos, dous días de na praia de Tulla, una treboada espectacular sobre a ría, as parvadas do vello Steiner, o mal encaixe dalgúns, o matar ao mensaxeiro de sempre e a pouca e necesaria autocrítica, o caso somos nós.
.jpg)
